سری جدید تریلر درخواستیوقتی به لیست هزاران فیلم ساخته از اواخر قرن هجدهم تا به امروز نگاه بیاندازید، کمتر فیلمی را پیدا خواهید کرد که پیشگام جریانی نو در سینما باشد. یکی از این فیلمها جنگهای ستاره ای George Lucas در سال 1977 است (که امروزه با نام کامل جنگهای ستاره ای: امید تازه شناخته میشود). فیلمی که نه تنها ماجراهایی بسیار هیجان انگیزی را روایت میکند، بلکه در زمان اکران توانست گونه علمی تخیلی را دوباره در سینما احیا کند و مهمتر از آن انقلابی را در جلوه های ویژه باعث شد که هنوز هم در قسمتهای جدید آن ادامه دارد. کمپانی Industrial Light and Magic که بعد از ساخت این فیلم توسط Lucas پایه گذاری گشت نیز در دهه 80 و 90 پیشگام نوآوری در جلوه های ویژه بود؛ از ساخت سفینه های مختلف در فیلمهای فضایی تا دایناسورهای پارک ژوراستیک. هرچند ارزیابی کامل تاثیرات مختلف فیلم جنگهای ستاره ای در زمینه های مختلف فرهنگی اجتماعی سخت است ولی مطمئناً این را میتوان گفت تاثیر فراوانی بر روی صنعت سینما در دو دهه بعد از خود داشته است.
وقتی فیلم برای اولین بار در سال 1997 اکران شد، نقدهای بسیار خوبی برایش نوشته شد و خیلی زود آن را تبدیل به یک پدیده کرد. فیلمی کاملاً خانوادگی، مناسب بچه های و پدر مادرهایشان که سریالهای علمی فضایی پیش از خود را با فاصله ای زیاد پشت سر گذاشته بود و به سوی آینده ای درخشان پیش میرفت. بزرگترها اثر استادانه Lucas را میستودند و بچه ها هم عاشق موجودات عجیب و غریبش بودند. خیلی زود جنگهای ستاره ای همه گیر شد و همجا حرف از آن بود. بعد از مدتی هم روتختی، عروسک، کتاب عکس و پوستر آن به بازار آمد.
موفقیت عظیم ناشی از اکران اول فیلم در سال 1997 باعث شد تا دو بار دیگر هم در اوایل دهه 80 بر روی پرده نقره ای بیاید و بعداً نیز برای شبکه خانگی بر روی VHS توزیع گردد که البته بخاطر تفاوت رسانه (یعنی صحفه کوچک تلویزیون) موفقیت اکران سینمایی را نداشت.
هر ساله تعدادی فیلم به مناسب های مختلف مانند سالگرد 20 سالگی یا غیره با تدوینی جدید یا تغییری در موسیقی مجدداً اکران یا در شبکه خانگی توزیع میشوند. تعدادی از آنها مانند لورنس عربستان و سرگیجه تنها سعی میکنند تا بتوانند با ترمیم و کارهای فنی کیفیت اکران اولیه را دوباره برای اکران مجدد تکرار کنند. اما Lucas چیزی بیشتر از این میخواهد. برای همین علاوه بر دیجیتالی کردن موسیقی، تغییراتی نیز در جلوههای ویژه داده است. این تغییرات همچنین شامل چهار دقیقه از تکه فیلمهایی میشود که تا بحال نشان داده نشده است. هر چند این سکانسها چندان هم کیفیت فیلم را در کل بالا نمیبرند ولی دیدنشان خالی از لطف هم نیست، بخصوص برای کسانی که جزئیات سکاسنهای اکران اصلی را کاملاً بخاطر دارند.
امروزه قهرمانهای آن لوک اسکای واکر (Mark Hamill)، هان سولو(Harrison Ford)، شاهزاده لیا(Carrie Fisher)، اوبی- وان کنوبی(Alec Guiness)، چوباکا(Peter Mayhew) ، C-3P0 (Anthony Daniels)و R2-D2 (Kenney Baker) تبدیل به اسامی شدند که میان اعضای خانواده رد و بدل میشود. همچنین آدمهای بد داستان هم یعنی فرماندار تارکین (Peter Cushing) و البته Darth Vader و Dark Lord of Sith نیز بسیار معروف شدند. شخصیتهایی که معروفیتشان نه فقط در ایالات متحده بلکه به کشورهای دیگر نیز رفته بود.
خصیصه دیگری که در مورد جنگهای ستاره ای به یاد تماشاگرها میماند، موسیقی آن است. وقتی Lucas برای اولین با به John Williams پیشنهاد موسیقی حماسی برای فیلم را داد، تصور نمیکرد که بعداً میلیونها کپی از آن در سراسر دنیا فروخته شود. موسیقی کمتر فیلمی به این حد از محبوبیت رسیده است. اثری جاودان از Williams که مکمل جلوه های تصویری بینظیر فیلم است.
محتوای داستان جنگهای ستاره ای نبرد لوک در برابر شرارت و بدی است. کسی که نمیخواهد کنار بایستد و تنها نظاره گر مبارزه دیگران باشد و این فرصت زمانی برایش پیش میاید که نامه سری از شاهزاده زیبای شورشیها اتفاقی به دستش میافتد. قهرمان جوان ما نیز پیش شوالیه و جدای (Jedi) پیری بنام اوبی – وان کنوبی میرود تا فنون اسرارآمیزی را یاد بگیرد. فنونی که با استفاده از انرژیهای عجیب همه عناصر عالم رابهم پیوند میزند. اوبی – وان کنوبی، لوک را قانع میکند تا به نیرویهایی بپیوندد که میخواهند شاهزاده را از دست شخصیتهای منفی داستان نجات دهند. در نتیجه لوک به همراه قاچاقچی غرغرو بنام هان سولو و دوستش چوباکا وارد ماجرا میشوند.
جنگهای ستاره ای از فیلمهای زیادی الهام گرفته شده است که مهمترین آنها شاید دژ مخفی Kurosawa، ماجراهای Flash Gordon و Buck Rogers، افسانه های شاه آرتور و یونان باستان است. همچنین مجموعه ای از عناصر فیلمهای وسترن و جنگ جهانی دوم نیز در آن دیده میشود. هنر Lucas تلفیق این داستانها و عناصر به شکلی است که نه تنها به منابع اصلی ادای دین میکند بلکه خود اثری است کامل و ارژینال. مقایسه کنید با فیلم ضعیفی مانند روز استقلال و تفاوت را ببینید.
از سال 1977 تا به امروز فیلمهای علمی تخیلی زیادی ساخته شده است اما هیچکدام نتوانسته ترکیب مناسبی از ماجراجویی، شخصیتهای دوست داشتنی و داستانی حماسی ارائه نکرده است جنگهای ستاره ای همانند همشهری کین، کازابلانکا و بر باد رفته تا سالها بعد مرگ سازندگانشان در ذهنها باقی خواهند ماند.
منتقد: جیمز براردینلی
مترجم: بهروز آقاخانیان
اختصاصی نقد فارسی
نقد و بررسی فیلم (Dead Man Down (2013 